De nieuwe Waalse regering is van plan om 4.000 kilometer hagen aan te leggen “en/of” om een miljoen bomen te planten, lazen we in de krant. Vierduizend kilometer haag, WTF? Wat is het nut van die lange groene blokken en waarom moeten wij ons daar nu mee bezig houden?
Hoewel we de Walen mogen toejuichen, kunnen we in Vlaanderen veel beter dan dat. Eerst en vooral zijn de hagen die we willen zetten niet de groene gedrochten die de Vlaamse tuinen dikwijls ontsieren. Neen, het zijn kleine bosjes-stroken waarvan je braambessen kunt plukken en waarin je vogeltjes kunt spotten. Wie ooit al eens naar Engeland is geweest stond wellicht versteld over hoe mooi hun ‘countryside’ wel is. Dit komt grotendeels door, je kunt het wellicht wel raden, hagen. ‘Hagen’ is eigenlijk niet het juiste woord, eigenlijk zijn dit houtkanten.
SPROOKJE
Vorige zomer hebben m’n vriendin en ik een roadtrip gedaan van London tot Cornwall. Toen we door het plattelland reden, langs kleine baantjes, dan waanden we ons iedere dag in een sprookje. Dit kwam net door de prachtige natuurstrookjes die de landbouwgronden omringen. Iedere bocht brengt een verrassing.
Als ik de mooie verhalen van m’n grootmoeders, beiden boerendochters, moet geloven, dan was dit in Vlaanderen vroeger ook zo. Ze vertellen over de natuur en de landbouw die verweven waren met elkaar, bijvoorbeeld in de buurt van Houtem, over omhaagde wandelpaden langs de velden om tot de kerk te gaan. Beiden zijn het platteland ontvlucht omdat er door schaalvergroting geen toekomst meer was voor de kleine boer.
Landbouwers omringden hun velden vroeger met houtkanten, knotwilgen, fruitbomen,… waardoor ze een extra inkomst hadden: hout om hun huis mee te verwarmen, lekker fruit en nog veel meer. Niet enkel de boer was hier blij mee, ook de vogeltjes, vlinders en bijtjes konden hier hun thuis in vinden. Als je het geluk hebt kan je dit op sommige plekken nog zien in eigen land.
Waarom is dit verdwenen? Om de landbouw efficiënter te maken wilden ze landbouwvelden zo groot mogelijk maken, dit hebben ze verwezenlijkt met de omstreden ruilverkavelingen. Hoewel dit zeker gelukt is, en dit heeft de productie helpen opdrijven, hebben we enkele belangrijke dingen over het hoofd gezien.
Zoals je misschien al hebt gehoord is het grondwater in Vlaanderen alarmerend laag, zo laag dat de landbouwers met de handen in het haar zitten. Ook gebruikt het merendeel van de boeren pesticiden omdat ze last hebben van ongewenste hongerige beestjes. De meststoffen die de meeste boeren gebruiken zijn afkomstig van fossiele brandstoffen en grondstoffen, zoals fosfor, die in een sneltempo aan het verdwijnen zijn. Een haag of houtkant kan een zeer belangrijke rol spelen om water-, pest- en mestproblemen grotendeels op te lossen.
Als we iedere hectare landbouwgrond omhagen in Vlaanderen kunnen we ruw gerekend minstens 100.000 km haag zetten. Doordat smartfarming bezig is aan een opmars en ploegloze landbouw de toekomst is, is dit perfect mogelijk. De hagen bieden enorm veel ruimte aan natuurlijke vijanden van de ‘hongerige beestjes’, die zorgen voor een gebalanceerd ecosysteem. Zij zullen de rol van de pesticiden overnemen waardoor er minder besproeid zal moeten worden.
WATER VASTHOUDEN
In Engeland heb ik de boerderij van Iain Tolhurst bezocht. Iain is een landbouwer die dankzij permanente groenbemester op zijn veld en de houtsnippers afkomstig van houtkanten al dertig jaar aan landbouw doet, zonder ook maar één gram mest te importeren van buitenaf. In de fysica en de chemie is je productie eindig, in biologie is de productie oneindig, dit bewijst hij doordat zijn grond de laatste dertig jaar rijker is geworden. Hout is een van de beste bodemverbeteraars, een haagkant is een eenvoudig te kweken groenbemester, om de zoveel jaar oogst je het hout en dan heb je de beste mest, heb je brandhout en als je er fruit- en notenbomen tussen zet, lekkernijen.
Hiernaast houden houtkanten veel beter water vast in de bodem waardoor we minder zullen moeten parasiteren op onze schaarse grondwaterreserves. Ze functioneren als natuurlijk windschermen waardoor de grond minder uitdroogt en ze zorgen ook voor een gematigdere temperatuur.
Rebel-farmer Rik Delhaye uit Heuvelland is reeds dertig jaar bezig met het aanplanten van houtkanten en is alvast enorm te spreken over de meer dan 3 kilometer waarvoor hij heeft helpen zorgen. In heuvelig landschap zorgen houtkanten er ook voor dat er minder erosie is, waardoor er minder modderstromen zijn en er minder kostbare bodem voor de eeuwigheid verdwijnt.
Een reuze-netwerk aan houtkanten kan letterlijk het beste vangnet zijn tegen klimaatveranderingen: CO2-opslag, redding voor biodiversiteit, filteren fijn stof, erosie-control, waterretentie, bodemverbetering en …een mooier uitzicht. Dit is een van de goedkoopste klimaat-oplossingen. Een oplossing waarbij wij als maatschappij de boeren kunnen inschakelen en ze waarom zelfs niet betalen om ons hierbij te helpen en ze zo een extra bron van inkomsten te geven. Win-win. Rebel-farmer Rik vindt dit alvast een goed idee, ik ook.
Louis De Jaeger heeft als missie zoveel mogelijk land te verduurzamen en doet dit met zijn landschapsarchitectenbureau Commensalist, met de ByeByeGrass campagne, als lid van een agro-ecologie-denktank en door het sensibiliseren met het schrijven van artikels en een boek over de toekomst van landbouw.
Verschenen in DeMorgen op 17 september 2019
