Misschien eerst even herhalen wat je juist bedoelt met #ByeByeGazon?
Dieter Coppens: ‘Met deze actie willen zo veel mogelijk mensen – burgers én gemeentes – overtuigen om hun gras te laten groeien en hun tuinen natuurlijker te houden. Langer gras en een wildere tuin lokken immers véél meer verschillende soorten planten en diertjes naar je tuin. Tegelijk wordt je tuin er ook veel hittebestendiger door.’
Waarom eigenlijk? Een strak gazon is toch de norm in Vlaanderen?
Dieter: ‘Mja... In de Victoriaanse tijd misschien.’ (Lacht.) ‘De leden van de aristocratie vonden het toen bon ton om te tonen hoeveel geld ze hadden door personeel in te huren om hun grasmat meticuleus kort te houden. Desnoods met de schaar! Maar de natuurwaarde van zo’n strak gazon is bijna nihil. Door al dat bespuiten, bemesten, verticuteren en maaien, zit er amper nog leven in en onder dat strakke biljartlaken. Je drukt er het rijke bodemleven letterlijk de kop mee in, want waar vinden al die mooie vlinders, bijen en andere bestuivers nog voldoende bloemen en kruiden om hun nectar uit te halen? Het is hoog tijd om het anders aan te pakken.’
Gemakkelijker gezegd dan gedaan...
Dieter: ‘Geloof mij, eigenlijk is het echt simpel. Geef gewoon een stukje van je gazon terug aan de natuur. Zelfs als je besluit maar één vierkante meter niet meer af te rijden, maak je al een groot verschil. Stel je voor dat tienduizenden mensen dit samen niet meer doen – dat betekent een immense ommezwaai voor heel veel natuurlijk leven. Je hoeft minder te werken in de tuin, en in ruil krijg je meer tijd voor het aperitief én meer moois in je tuin... What’s not to like? Heb je een groene berm aan de straatkant? Stop met die volledig te maaien, onderhoud enkel een ‘netheidsstrook’ en plaats er 2 bermbordjes als signaal dat je de voorkeur geeft aan een bijenbuffet!’
‘Eigenlijk is het simpel: zelfs door maar één vierkante meter niet meer af te rijden, maak je al een groot verschil.’
We moeten dus zo veel mogelijk buren optrommelen?
Dieter: ‘Dat zou fantastisch zijn! Elke vierkante meter telt, dus iedereen die een tuin of groene berm heeft, moet mee op de kar. Je kan ook je gemeente, school, bedrijf of sportclub aan de mouw trekken, elke vierkante meter telt als groene stapsteen. Wie weet wil zelfs het rusthuis van je bomma meedoen? Al die wilde, natuurlijke stapstenen samen vormen een superbelangrijk netwerk voor onze bestuivertjes. Die hebben het immers al jaren heel moeilijk.’
Sommige buren hebben enkel een balkon of terras. Kunnen zij ook meedoen?
Dieter: ‘Natuurlijk! Iedereen kan een steentje bijdragen. Ga inventief aan de slag met speciale voederbakjes en waterschaaltjes voor relingen of ramen. Als je er ook nog enkele leuke plantenbakken met meerjarige, inheemse bijenplanten bij zet, genieten alle buren binnenkort ook van koddige meesjes aan het raam.’
Is dit een lokaal idee of zie je het groter?
Dieter: ‘Overal zie je dit soort acties oppoppen, en ze zijn niet uit de lucht gegrepen. Sterker nog, ze zijn broodnodig, want ze bieden een antwoord op de eis van Europa om in élke Europese gemeente meer natuurwaarde te creëren tegen 2030. Om dat doel te bereiken, is niet alleen de inzet van de overheid maar ook die van burgers van levensbelang. Gelukkig is Europa wakker geworden als het over het belang van de bestuivers gaat. Er is nog flink wat werk aan de winkel, maar samen kunnen we het, daar ben ik van overtuigd.’
Wie moet dan samenwerken met wie?
Dieter: ‘Iedereen! Burgers, sportclubs, overheden, bedrijven, scholen, landbouwers... We zitten allemaal in hetzelfde schuitje en we moeten samenwerken als we dit slim willen aanpakken. Tot mijn grote vreugde komt er ook steeds meer positieve feedback van heel wat landbouwers. Zij beseffen natuurlijk ook het belang van deze acties. Zonder bestuivers immers geen groenten of fruit op ons bord, dat leren kinderen in de kleuterklas al.’
Klopt het dat de actie gestaafd wordt door de metingen van Curieuzeneuzen?
Dieter: ‘Ja, de resultaten van Curieuzeneuzen staafden wat we met #ByeByeGazon willen bereiken. Omdat de zomer van 2022 zo verzengend heet was, was er in september 2022 in nog maar 9% van alle tuinen waar Curieuzeneuzen metingen deed, een groen stukje gras over. Al de rest was dor, vergeeld en uitgeput. Waar de meeste tuinen in de lente nog een gemiddelde bodemvochtigheid hadden van 40%, dat is het maximum dat een tuin kan opslaan, was dat in september gezakt naar een schrikbarende 13%, oftewel kurkdroog. Tegelijk hadden we de laatste tijd te kampen met overvloedig veel regen. Er staan ons in de toekomst steeds meer extreme weeromstandigheden te wachten: periodes van heel veel regenval zullen afgewisseld worden met tijden van vreselijke droogte, zoals we nu al zien in delen van Spanje. Toegegeven, met al die sneeuw en regen van de laatste tijd lijkt zo’n droogteperiode een verre herinnering, toch is het belangrijk dat we met z’n allen zorgen voor zo veel mogelijk natuurlijke buffers voor droge én regenperiodes, en daar kan je tuin er één van zijn. Laat het duidelijk zijn, we moéten af van het idee van de typisch Vlaamse tuin, met een open, kortgemaaid gazon en slechts hier en daar een boom, als er al één staat...’
Hoe pakken we dat concreet aan, zo’n tuin 2.0?
Dieter: ‘Ik blijf het herhalen, het beste advies is nog altijd lui tuinieren! Het resultaat van Curieuzeneuzen blijft spectaculair: laat je gras wat langer groeien en je tuinbodem blijft op een warme zomerdag zo’n 3 graden koeler dan een strakke pelouse. Verder is het ook heel slim om, waar het kan, zo veel mogelijk hagen en bomen te planten. Probeer ook zo veel mogelijk beton en andere ondoordringbare bodems te ontharden. Zo kan regenwater veel beter de grond insijpelen. Plant gerust ook biologische bloembollen à volonté en zorg tenslotte voor water in je tuin, al is het maar een schaaltje. Tuinvogels en insecten zoals bijen, hommels hebben niet alleen voedsel nodig, maar ook drinken.’
Hoe loopt de actie #ByeByeGazon intussen?
Dieter: ‘Ik ben een hele fiere ambassadeur! De eerste editie van #ByeByeGazon in Zoersel was meteen een enorm succes. Heel veel mensen deden mee door één of meerdere vierkante meters gras niet meer te maaien. Zo maakten we met z’n allen maar liefst 54.288 m2 gazon wilder in 2021, dat zijn bijna negen voetbalvelden! Je kan je wel voorstellen wat voor boost dat gaf aan de lokale biodiversiteit. Niet veel later sloten nog vijf omringende gemeenten aan bij de actie, en intussen zitten we al aan 25 deelnemende steden en gemeenten, in elke Vlaamse provincie!’
Zijn die insecten dan niet alleen maar vervelend in je frisdrank in de zomer?
Dieter: ‘Misschien kom je wel eens een ambetante wesp tegen, maar dan nog... Dat beestje weet niet beter, hé. Wij moeten dringend wat slimmer worden, want die kleine bestuivers zijn ontzettend belangrijk. De natuur is één groot systeem waar elk diertje, hoe klein ook, zijn functie heeft. Insecten bestuiven onze groenten en fruit, en op hun beurt vormen ze een voedselbron voor grotere dieren zoals vogels en kikkers. Zij worden weer opgegeten door nog grotere vogels of zoogdieren en ga zo maar door.’
Je ijvert ook voor minder of geen gebruik van ‘tuinverbeteraars’. Waarom?
Dieter: ‘Ja, laten we die producten met z’n allen overboord gooien! Ze worden verkocht onder het mom van een zo ‘groen’ mogelijk gazon, maar in werkelijkheid bevatten ze alleen maar dingen die juist heel slecht zijn alles wat leeft en bloeit in de natuur. Veel van die stoffen vergiftigen letterlijk ons ecosysteem. Vogels eten die vergiftigde insecten op en dan zit het spel natuurlijk op de wagen. Ook ‘gewoon maar’ sproeien om het onkruid van je klinkers te krijgen, is een slecht idee. Die giftige stoffen belanden allemaal in de bodem en in ons grondwater. Gebruik je meststoffen, dan groeit je gras sneller en moet je het ook weer sneller afrijden. Zo onlogisch! Want hoe korter je je gazon maait, hoe korter ook de wortels. Hoe langer het gras, hoe langer de wortels, en dus hoe beter bestand het is tegen de droogte.’
Wat doe je zelf?
Dieter: ‘Ik ben een héle goeie luie tuinier.’ (Lacht.) ‘Al twee jaar lang ben ik ook de fiere eigenaar van 1,1 ha bos in Pulderbos. Daar plantten we zo’n 1.500 jonge boompjes aan. Een mooie erfenis voor onze kleinkinderen, hoop ik... Ik begrijp natuurlijk dat niet iedereen de kans heeft zo’n bos te planten. Daarom ben ik zo’n grote fan van #ByeByeGazon, daar kunnen héél veel mensen samen een verschil maken met relatief weinig moeite.’
Oké, je hebt ons overtuigd! Hoe kunnen we meedoen?
Dieter: ‘Super! Het goede nieuws is dat je meteen aan de slag kan, of beter... Niét aan de slag. Kies een mooi stukje tuin uit – minstens 1m2, meer mag natuurlijk ook altijd – en laat je grasmaaier nog even op stal want dit stukje maai je vanaf nu nog maar twee à drie keer per jaar. Op ons maaischema op de website ontdek je meteen de geschikte tijdstippen hiervoor. Registreer jouw vierkante meters wildere tuin elk jaar opnieuw op www.byebyegazon.be en maak zo kans op een bij-zonder leuke prijs. Simpel, toch?’
Is dat echt alles?
‘Ja, hoor! Zo eenvoudig is het. Wil je nog een stapje verder gaan, dan kan je als inwoner van de meeste deelnemende steden en gemeenten de berm voor je deur ook deels laten vernatuurlijken. Die is openbaar terrein – je stad of gemeente staat in voor het onderhoud –, maar een fleurige natuurboost kan je ‘jouw’ stukje berm natuurlijk wel geven. Maai één netheidsstrook naast de rijbaan en laat de rest van het gras groeien (raadpleeg ook hiervoor ons maaischema). Geef deze vierkante meters door op www.byebyegazon.be. Het zal niet lang duren voor de eerste wilde bloemen komen piepen... In sommige steden en gemeenten wordt al een zeer natuurlijk maaibeleid gevoerd en vragen ze om géén bordjes in de berm te plaatsen maar daar zien wij de bordjes graag in de voortuinen verschijnen!
‘Heb je de smaak helemaal te pakken? Stop dan in het najaar nog een bonte mengeling biologische bloembollen (website: velt.nu) in de grond en bezorg de bijtjes al vroeg in het jaar een heerlijk buffet! Laat tot slot iedereen weten dat jij een trotse natuurbooster bent met onze toffe bijenbordjes. Plaats er 2 in de berm zodat de mensen van de bermbeheerdienst weten dat ze jouw stukje niet hoeven te maaien, of 1 in de voortuin. En wie weet inspireer je er ook andere inwoners mee! Die bordjes kan je gratis ophalen bij de bibliotheek of het administratief centrum van de meeste deelnemende steden en gemeenten. Simple comme bonjour!’
Samen met jou willen we een zo groot mogelijke oppervlakte laten verruigen. Wil je meehelpen? Dan kan je dit doen:
Behalve je tuin kan je ook je berm deels laten verruigen! Deze is openbaar terrein en je gemeente staat in voor het tweejaarlijkse onderhoud. Het staat je vrij om jouw stuk berm een fleurige natuurboost te geven.
Voor het juiste bloemenzaad kan je terecht in de webshop en biologische bloembollen bestel je makkelijk bij Velt.nu.
Om te voorkomen dat je berm gemaaid wordt, voorzien we speciale bordjes. Vraag hier je 2 bermbordjes aan en kan je ze ophalen bij je gemeentehuis.
WIN-WIN-WIN Door mee te doen aan de campagne maak je bovendien kans op een heerlijke pot honing van een imker uit je buurt en een insectenhotel!
